Note: The tonic system has been changed from polytonic to monotonic. The spelling of the book has not been changed otherwise. Bold words are included in &; words in italics in _. Footnotes have been converted to endnotes.
Σημείωση: Το τονικό σύστημα έχει αλλάξει από πολυτονικό σε μονοτονικό. Κατά τα άλλα έχει διατηρηθεί η ορθογραφία του βιβλίου. Λέξεις με έντονους χαρακτήρες περικλείονται σε &, ενώ λέξεις με ιταλικούς χαρακτήρες σε _. Οι υποσημειώσεις των σελίδων έχουν μεταφερθεί στο τέλος του βιβλίου.
ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΙΣΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ — ΑΡΙΘ. 1
Ο ΨΥΧΑΡΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ
ΚΩΣΤΑ ΦΛΩΡΗ
ΚΑΪΡΟ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ I. ΠΟΛΙΤΗ
1916
Για να μιλήσει κανείς με κάποια ακρίβεια για το έργο του Ψυχάρη, πρέπει να το χωρίσει σε τρία
στο γλωσσολογικό του έργο,
στο παναστατικό του έργο,
και στο λογοτεχνικό του έργο.
Εμείς θα ξεχάσουμε πολύ σύντομα το γλωσσολογικό και παναστατικό του έργο μοναχά, δηλαδή θα ξετάσουμε τον Ψυχάρη σα γλωσσολόγο και σα καινοτόμο ή παναστάτη, ακολουθόντας τη χρονολογική σειρά και του έργου του και των ολίγω γεγονότων της ζωής του που θ' αναφέρω.
Ο Γιάννης Ψυχάρης γεννήθηκε στην Οδησσό στα 1854, στις τρεις του Μάη. Είναι χιώτικης καταγωγής, μα από οικογένεια αποκαταστημένη στην Πόλη, όπου πέρασε και τα παιδικά του χρόνια. Παιδί ακόμη άφησε την Πόλη και πήγε ατό Παρίσι για τις σπουδές του. Φοίτησε στα εκεί λύκεια και πάντα είχε και ιδιαίτερο δάσκαλο έλληνα για τα ελληνικά. Ύστερα μαθητής της Σκολής των Ανωτέρω Σπουδών της Σορμπόνας, πέρασε δυο τις πιο δύσκολες εξέτασες που έχουνε στη Γαλλία, τη licence ès-lettres και ύστερα από ένα χρόνο μοναχά την agrégation de grammaire, δηλαδή του κλάδου γλωσσολογίας. Η agrégation είναι μάλιστα διαγωνισμός, δέχονται λίγους, επειδή ορισμένος είναι ο αριθμός από την Κυβέρνηση. Εκείνη τη χρονιά διαγωνιστήκανε διακόσιοι πέντε, δεχτοί γενήκανε μόνο είκοσι εννέα. Τόχουνε και για πολύ σπάνιο να πετύχει κανείς την πρώτη φορά που παρουσιάζεται, και ο Ψυχάρης όχι μόνο πέτυχε, μα κι απ' τους πρώτους βγήκε. Πρέπει να προστέσουμε πως μια και γίνεται κανείς agrégé στη Σορμπόνα, είτε του δίνουνε θέση καθηγητή αμέσως είτε όχι, ο νέος agrégé της Σορμπόνας αρχίζει να έχει αμέσως 500 φρ. το μήνα.
Τότε στα 1881 νιόβγαλτος agrégé ξέδωκε και το πρώτο του βιβλίο, μια μελέτη του μιας κωμωδίας του Λατίνου Τερέντιου, τους Αδελφούς, που και σήμερις ακόμη διδάσκεται στα λύκεια και στο πανεπιστήμιο. Και την ακόλουθη χρονιά παντρεύτηκε με την κόρη του μεγάλου Ερνέστου Ρενάν.
Τρία χρόνια ύστερα απ' το πρώτο του βιβλίο, ξέδωκε ένα άλλο τόμο «Essai de phonétique néo-grecque» και την ακόλουθη χρονιά ακόμη ένα «Sur les doublets syntactiques du grec moderne». Και την ίδια χρονιά, δηλαδή στα 1884, διορίστηκε καθηγητής της Ελληνικής γλώσσας στη Σκολή των Ανωτέρω Σπουδών που εδρεύει στη Σορμπόνα.
Στο μάθημά του αυτό, που είναι το ανώτερο μάθημα της Ελληνικής γλώσσας μιας ολόκληρης Γαλλίας, ξετάζει και διδάσκει την ιστορία της γλώσσας μας από τον Όμηρο ίσια με τα χρόνια τα δικά μας. Κοντά στο νου αναγκάζεται κάθε τόσο να μελετά έναν ένανε τους τύπους τους αρχαίους, αφού ψάχνει να βρει τι απόγινε κατόπι στη ζωντανή μας γλώσσα ο τάδε ή ο τάδε τύπος, ξετάζει βέβαια και τι θα πει γλώσσα, τι θα πει κοινή, αρχαία, δημοτική λαλιά. Ξένοι πολλοί πηγαίνουν, κάμποσοι απ' αυτούς είναι τώρα καθηγητές σε μεγάλα Πανεπιστήμια της Ευρώπης.
Ο Ψυχάρης αν και έγινε γνωστός στον πνεματικό κόσμο της Γαλλίας με την καθηγεσία του και τις μελέτες που προανάφερα, εκείνο όμως που πραματικά τον ανάδειξε είναι η σπουδαία του μελέτη που ξέδωκε στα 1886 με τον τίτλο: «Δοκίμιο νεοελληνικής ιστορικ